Ο Πολιχνίτος, στις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη εμπορική δύναμη της Λέσβου μετά τη Μυτιλήνη. Διαθέτει λιμάνι με απευθείας σύνδεση με Πειραιά και Θεσσαλονίκη, εργοστάσιο πυρηνελαίου, 4 ελαιοτριβεία, 1 αλευρόμυλο και αλυκές.Στην κωμόπολη λειτουργούσαν 3 ξενοδοχεία ύπνου, 2 φαγητού, 8 καφενεία, 2 φαρμακεία, 3 γιατροί, 2 οδοντίατροι, 2 μαίες, 3 δικηγόροι και 2 συμβολαιογραφεία.Υπήρχαν ακόμη υποκατάστημα της Singer, εργοστάσιο ποτοποιίας, υποδηματοποιεία, εμποροραφεία, μοδιστράδικα, παντοπωλεία και το γνωστό εξοχικό κέντρο του μουσικού Γ. Ιατρού.Ένα ζωντανό εμπορικό και κοινωνικό κέντρο της εποχής.
Αφιέρωμα στα χωριά της περιφέρειας Πολιχνίτου (Βρίσα-Βασιλικά-Λισβόρι-Πολιχνίτος) από την εφημερίδα Ταχυδρόμος το με τίτλο "Η ζωή των χωριών μας: Η δευτέρα πόλις του νησιού μας"
Από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης Public Library of Mytilene
Μέρος Γ'
ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΣ (του περιοδεύοντος συντάκτου μας)
Σήμερα ο Πολυχνίτος με την κατασκευήν της αμαξιτής οδού της Σκάλας και την εγκατάστασιν της αποβάθρας εις τον λιμένα, έγινε ένα πρώτης τάξεως λιμενικόν κέντρον.
Τόσον οι έμποροι του Πολυχνίτου όσον και των γύρωθεν γειτονικών χωριών της περιφερείας ταύτης διεξάγουν το εμπόριον των μέσω του λιμένος Πολυχνίτου, μεταφέροντες διαφόρων ειδών εμπορεύματα απ᾿ ευθείας εκ Πειραιώς και Θεσσαλονίκης. Διότι αφ' ενός μεν είναι συμφεροτέρα η προμήθεια εμπορευμάτων απ᾿ ευθείας από τας βάσεις των, αφ' ετέρου δε δεν επιβαρύνονται με τόσα έξοδα μεταφοράς, λιμενικούς, δημοτικούς κλπ. φόρους.
Στο λιμένα Πολυχνίτου προσεγγίζουν τακτικώτατα πλείστα όσα ιστιοφόρα βενζινόπλοια και ατμόπλοια ακόμη. Στη Σκάλα Πολυχνίτου ευρισκονται διάφοραι αποθήκαι και καταστήματα και εργοστάσια ακόμη.
Εαν δε επραγματοποιείτο καμμιά φορά και ο πολυπαθής προσφυγικός αλιευτικός συνοίκισμός, η Σκάλα θα είνε ένα χωριό με πολύ μεγάλην κίνησιν.
Στη Σκάλα Πολυχνίτου ευρίσκεται και το τεράστιο εργοστάσιο πυρηνελαίου του εκ Πλωμαρίου επιχειρηματίου κ. Εμμ. Τραγάκη εις το οποίον εργάζονται αρκετοί φτωχοί εργάτες.
Διευθυντής του εργοστασίου τούτου είνε ο κ. Ε. Αρζιμανίδης, μηχανικός δε ο κ. Γ. Καλογρίδης.
Εις μικράν από της σκάλας απόστασιν ευρίσκονται οι αλυκές Πολυχνίτου οι οποίες είνε μετοχική επιχείρησις του εξ Αθηνών κ. Δ. Κεφαληνού.
Αι αλυκαί αυταί εξάγουν κατ' έτος 8-10 χιλιάδας τόνους άλατος, απασχολούνται δε εις αυτάς κατά το θέρος αρκετοί φτωχοί εργάτες.
Επιτηρητής των αλικών είνε ο κ. Εμμ. Παπαπετρόπουλος, διαχειριστής δε ο κ. Κώστας Σακελάριος.
Στον Πολυχνίτο όπως είπαμε και παραπάνω είνε εγκατεστημένες πολλές επαγγελματικές κλπ. εταιρείες οι οποίες διεξαγάγουν εμπόριον εις μεγάλην κλίμακα.
Κυριώτερες είναι των αδελφών Σάββα, Κακάμπουρα, Θεοφ. Κουτρή, υιών Φ. Δεληγιάννη, Π. Χ" Ευστρατίου, Ευστρ. Μπλάνη, Γαβρ. Χιωτέλλη κλπ. οι περισσότεροι των οποίων διατηρούν υποκαταστήματα και στη Σκάλα Πολυχνίτου.
Επίσης η λαμπρά εταιρία ραπτομηχανών Σίγγερ διατηρεί στον Πολιχνίτο υποκατάστημα διευθυντής του οποίου είνε ο κα Παναγ. Πρ[]μικερόπουλος. Ο εργατικώτατος ούτος υπάλληλος της εταιρίας κατόρθωσε δια της ευσυνειδησίας του, να αποσπάσει την εκτίμησιν και την συμπάθειαν όχι μόνον της κωμοπόλεως Πολυχνίτου αλλά και όλων των χωριών της περιφερείας αυτής.
Διδασκάλισσα του υποκαταστήματος αυτού είναι η δις Όλγα Σαραντίδου.
Στον Πολυχνίτο λειτουργούν πολλά ελαιοτριβεία μεταξύ των οποίων το Κοινοτικόν, το των κ. Ι. Δαγκλή και Ι. Βουλιουρή, των αδελφών Σάκκη το οποίον είνε μετοχικόν, και των αδελφών Σαραντίδου.
Επίσης και αλευροποιείον των αδελφών Δημ. Κουτρέλλη και Ι. Βενετή.
Στον Πολυχνίτο λειτουργεί και υποκατάστημα του εν Μυτιλήνη εργοστασίου Ποτοποιίας των Δ. Θεοδωρέλλη και Ι. Ανδρεαδέλλη το οποίον εργάζεται ευδοκίμως.
Η κωμόπολις έχει δυο ξενοδοχεία φαγητού το εν παρά την διασταύρωσιν της ιχθυαγοράς και το άλλο του κ. Θεοφράστου Κακάμπουρα, παρά την κεντρικήν αγοράν.
Έχει τρία ξενοδοχεία ύπνου εκ των οποίων δύο του Ελευθερίου Κατσάνη το ένα παρά την κεντρικὴν αγοράν και το άλλο νεόχτιστο και μεγαλοπρεπέστατο παρά την είσοδων της κωμοπόλεως. Το τρίτο ευρίσκεται εις την αυτήν θέσιν και ανήκει εις τον κ. Γεώργιον Καραγεωργίου.
Καταστήματα και διάφορα κέντρα όπως είπαμε και παραπάνω υπάρχουν πολλά εκ των οποίων άξια λόγου το καφενείον του σταθμού αυτοκινήτων του κ. Ελ. Κωλέττη μέσα στο οποίο γίνονται τα γλέντια όλων των αρχοντικών γάμων, το παραπλεύρως τούτου καφεζυθεστιατόριον του εκ Κυδωνιών κ. Ε. Αξιώτου μέσα στην ευρύχωρη σάλα του οποίου δίδονται ως επί το πλείστον οι διάφοροι των Σωματείων και Συλλόγων χοροί και περιστάσεις.
Επίσης εις την κάτω αγοράν είνε τα καφενεία των κ. Γεωργ. Πανσεληνά, Νικ. Αντωνάκα, Ηλία Περδικούλη, Θεοδώρου Μεζά και Νέστωρος Σαμιόγλου, το μέγα κατάστημα υποδημάτων του κ. Ευστρ. Παρασκευαΐδου και το επίσης μεγάλο υποκατάστημα του μοναδικού Δημ. Χ΄ Κώστα του οποίου διευθυντής τυγχάνει ο κ. Γεώργ. Καρεκλάς.
Το παρά την άνοδον της κεντρικής αγοράς καλλιτεχνικόν υποδηματοποιείον του κ. Απ. Αργιμανίδου και τα παρά την κεντρικήν αγοράν τοιαύτα του κ. Γ. Τσολάκη και Γ. Καμπεζά. Το παρά την ιδίαν αγοράν μέγα κατάστημα γενικού εμπορίου και διαφόρων αντιπροσωπειών του κ. Ελευθερίου Κατσάνη και το πλησίον αυτού μέγα αρτοποιείον και παντοπωλείου του κ. Νικ. Κόρακα και υιών.
Τα πρώτης τάξεως εμπορορραφεία του κ. Προκοπίου Μακρή παρά την κάτω αγοράν, του κ. Γεωργ. Ανδρεδέλλη όστις διατηρεί και κατάστημα υφασματοπωλείου και των κ. Νικ. Πυργίδου και Γ. Ιατρέλλη παρά την κεντρικὴν αγοράν μέσα στο οποίο λειτουργεί και τμήμα πωλήσεως νεωτερισμών. Το μέγα γαλακτοπωλείον και τυροκομείον του κ. Γ. Κωστομοίρη και τα επί της κεντρικής αγοράς μεγάλα καφενεία των Παναγ. Συκά ή Καρακούφα, του Γεωργ. Γαβριήλ, Αντωνίου Κακάμπουρα κλπ. Τα παντοπωλεία των κ. Δημ. Σαμαρά, Παναγ. Κατσάνη, Ευστρ. Κωφοπούλου, Ιγν. Πάλλη.
Το παρά την κεντρικήν αγοράν μοναδικόν εις το είδος του κουρείον του κ. Ἰγν. Κωφοπούλου κλπ.
Υπάρχουν και πολλά μοδιστράδικα και πιλοποιεία, μεταξύ των οποίων και της δ/δος Μαρίας Αξιώτου και Αικατερίνης Σαντή.
Ο Πολυχνίτος έχει δύο συμβολαιογραφεία των κ. Κων. Σκληρού και Νικ. Χιωτίνη τα οποία από μηνών ήδη, συνηννώθησαν εις ένα τοιούτον.
Έχει τρεις δικηγόρους τον κ. Αθαν. Γαλανόπουλον και Πολυχρόνην Χαλβατζή, οι οποίοι συνεργάζονται και τον κ. Δημ. Κοτζαμανὴν ο οποίος συνεργάζεται μετά του δικολάβου κ. Γ. Πελέκου.
Έχει δύο φαρμακεία των κ. Αποστ. Παπαγιαννέλλη και Σάββα Σάββα.
Έχει τρεις παθολόγους ιατρούς τον διακεκριμένον επιστήμονα κ. Νίκον Κουστομοίρην αδελφόν του Προέδρου της Κοινότητος, τον κ. Χαρ. Παναγιωτάκην και τον Θεόφιλον Σάκκην ο οποίος είναι Πρόεδρος του Γεωργικού Συνεταιρισμού.
Έχει δύο διπλωματούχους μαίας την κ. Ολγαν Τσουλφά και Φρόσω Ψάνη.
Επίσης δύο οδοντιατρούς τον άρτι επιτυχόν εις τας εξετάσεις με τον βαθμόν άριστα του Εθνικού Πανεπιστημίου κ. Σάββα Κλούραν και τον κ. Γ. Κυρκλώνην.
Ο Πολυχνίτος έχει και το θαυμάσιον εξοχικόν κέντρον του κ. Γεωργίου Ιατρού μουσικού, εις το οποίον πρόκειται να λειτουργήσει κατά τους θερινούς μήνες και κινηματόγραφος.
Γ. ΚΟΝΔΥΛΗΣ
